andrebogaert.be

De verkoopcijfers van alle grote kranten in Amerika en in Europa gaan in dalende lijn. Ignacio Ramonet van “Le Monde Diplomatique” wijt dat op de eerste plaats natuurlijk aan het internet en het netwerk van gsm’s, die hun bezitters op alle mogelijke plaatsen en uren op de hoogte houden van wat er in de wereld gebeurt. Maar dat is niet alles: op indrukwekkende wijze illustreert de auteur een dieper liggende oorzaak: het gebrek aan objectiviteit en onafhankelijkheid van de pers. Daardoor zouden volgens hem heel wat mensen de onvermijdelijk subjectieve berichtgeving via internet en weblogs verkiezen boven een pers, die verkocht is aan multinationals en aan machthebbers. Sterk aanbevolen!

De relatief schaarse vondsten van onze voorouders, zowel homo als australopithecus, laten (voorlopig althans) vele vragen onopgelost: waarom ging die hominide rechtop lopen? hoe leefde hij, wat at hij? Hoe komt het dat de mens als enig landzoogdier onbehaard is, geen vacht heeft? Wat heeft voor de spectaculaire groei van de herseninhoud op zo’n relatief korte tijd gezorgd (van 500 cm3 tot 1500 cm3 in amper twee miljoen jaar tijd)?
Uit de studie van de fossielen van hominide, homo en dier, uit de studie van het landschap en de plaats van de vondsten en uit de analogie met de huidige situatie hebben een aantal auteurs hypothesen naar voor gebracht, die weliswaar geen wetenschappelijke zekerheid bevatten, maar toch interessante denkpistes leveren. Hier volgen er enkele.

7.1 De ‘naakte’ aap of over het onbehaard zijn van de mens:

We weten niet of Lucy behaard was of niet; meestal wordt ze afgebeeld met een bescheiden beharing zoals die van een mensaap. Hoe dan ook, de beharing verdween in de loop van het proces. Hoe is het mogelijk dat onbehaardheid werd uitgeselecteerd?
Onbehaardheid, zegt men gewoonlijk, zou het gevolg zijn van het rennen op de vlakte. De typisch menselijke zweetklieren moesten zorgen voor afkoeling en dat gebeurt beter als er geen haar in de weg zit. Maar waarom hebben andere dieren het niet? De mens is de enige primaat die zweet. En die dus gedwongen is om in de buurt van beken en meren te blijven, om tijdens de hete dagen zijn waterpeil op hoogte te houden. Bovendien biedt onbehaardheid een echt nadeel: de baby’s kunnen zich niet meer aan de vacht van hun moeder vastklampen (zelfs bij de sterk behaarde chimpansees is het vallen van zuigelingen de belangrijkste doodsoorzaak). Daarom moet onbehaardheid voordelig zijn geweest om een andere, belangrijker reden: omwille van het waden in ondiep water, op zoek naar voedsel…

Praktisch alle onbehaarde zoogdieren zijn tegenwoordig ofwel waterdieren, of waders zoals varkens. Hoe langer het dier in het water heeft geleefd, des te completer is het haarverlies. Het verlies aan isolering door haar wordt gecompenseerd door een onderhuidse vetlaag. Die vetlaag en ook de vorm van het bekken omwille van het rechtop lopen bevorderen trouwens ook het voortbewegen in water.

Het zou dus wel eens kunnen dat de voorloper van de mens een aquatische mensaap is geweest. Eén van de voorwaarden daartoe is echter dat op een bepaald ogenblik in hun evolutie die mensapen of hominiden (misschien de Australopithecus afarensis, waarschijnlijker nog zijn voorlopers) geïsoleerd moeten hebben geleefd in kleine populaties onder strenge klimatologische omstandigheden. Want in dergelijk geval verloopt de evolutie het snelst. Zo’n gebied waar dat kon is gevonden ten Noorden van Hadar, waar Lucy is ontdekt: zo’n 6

De laatste jaren zijn in de buurt van Ethiopië een aantal fossielen van hominidae gevonden, die telkens werden begroet als de ‘missing link’, de schakel tussen primaat en hominide. Telkens een beetje voorbarig, en op basis van een miniem aantal gegevens. Sedert Eugène Dubois een eeuw geleden met zijn vondst van de Java-mens dacht de ‘missing link’ gevonden te hebben, een vondst die later als ‘homo erectus’ werd geklasseerd, is de datum waarop de afscheiding tussen de voorouder van de apen van nu en die van de mensen plaats zou hebben gehad meerdere keren verschoven: soms naar ons toe, maar met één van de laatste vondsten, de Sahelanthropus, weer naar het verleden toe. Volgens de DNA-onderzoekers zou hij liggen op een zeven miljoen jaar geleden, volgens de vondsten nu weer een beetje vroeger. Ongetwijfeld krijgen we in deze eeuw een vervolg van deze historische roman.

6.1 Ardipithecus ramidus en kaddaba

In de loop van het jaar 1995 vond een team onderzoekers in de buurt van Hadar het fossiel van een hominide, die nog ouder zou zijn dan de Australopithecus afarensis, dwz. 4,4 miljoen jaar, en aanvankelijk de naam meekreeg van Australopithecus ramidus. Een tijd later, toen meerdere fossielen werden gevonden (o.m. een been en een bekken) besloten de vinders dit wezen te klasseren onder een nieuw genus: Ardipithecus ramidus ramidus. De naam is afkomstig van de taal van de Afar-stam uit de buurt (cfr. Lucy): Ardi betekent grond of bodem; ramid betekent wortel of afkomst.

In 2001 heeft de soort Ardipithecus ramidus een ouder broertje gekregen: de Ardipithecus ramidus kadabba, 5,6 tot 5,8 miljoen jaar oud. De eerste vondst betrof zes gefossiliseerde tanden, afkomstig van een ‘hominide’ of voorloper van de mens. De kadabba vertoont niet veel verschil met de apen waar hij van afstamt, behalve dan dat hij rechtop liep. Hij gelijkt erg op de vorige, maar is wel heel wat ouder. De naam

Je moet geen Rusland-kenner zijn om te weten dat dat land sinds de implosie van de Sovjet-Unie straks vijftien jaar geleden er nog niet veel is op vooruit gegaan. Maar als je een historicus van Harvard en Oxford hoort beweren dat de parallel tussen Putin en Hitler of tussen de jaren van de Weimarrepubliek en onze tijd nu nogal voor de hand ligt, schrik je toch even. Wat staat ons nog te wachten in de komende jaren, in een land dat de tweede nucleaire macht in de wereld is en blijkbaar weer op weg is om een gevaarlijke dictatoriale staat te worden? Hopelijk zal het voorbeeld van Oekraïne de democratische krachten in Rusland inspireren.

Je kan eventueel ook naar het volgende artikel, over de gevolgen, op demografisch gebied, van de crisis in Rusland.