andrebogaert.be

Een eigenaardig en verontrustend fenomeen, die groei van het rechtse extremisme in het Duitsland van de eenentwintigste eeuw. Kinderen van ‘linkse’ ouders gaan sympathiseren met allerlei vormen van neonazisme, meestal uit schrik voor het gewelddadig karakter van de “vreemdelingen”, de “russen” (meestal kinderen van Duitsers, die na de Wende uit Rusland weer in het land van hun voorouders zijn beland). Een kluif wellicht voor de volgende regering, in het najaar.

h3. C.IV Het protestants-evangelisch paradigma van de Reformatie

h5. C.IV.2 Het consequent reformatorisch protestantisme (slot)

Protestantisme als wereldmacht.

Calvijn heeft het protestantisme tot een wereldmacht gemaakt: hij heeft een internationaal kerkelijk netwerk tot stand gebracht, door vrienden en leerlingen in alle landen (vooral in Frankrijk: de Hugenoten, maar ook in Engeland: aartsbisschop Cranmer en in Schotland: John Knox), door correspondentie, door boekverzendingen, door wetenschappelijke traktaten, door het ontwerp van documenten over de grondslagen van het geloof (Catéchisme; Confession de Foi; Discipline Ecclésiastique).
Alleen met de Duitse Luteranen kwam het tot een strijd rond het Avondmaal. Luther interpreteerde de aanwezigheid van Christus in het Avondmaal nog als ‘reëel’, Zwingli noemde ze ‘symbolisch’, Calvijn wou beide ernstig nemen en die aanwezigheid zien als ‘geestelijk’, dwz slechts reëel voor de gelovigen bij het eten en drinken van brood en wijn. Maar deze opvatting voerde tot een definitieve breuk tussen de aanhangers van Luther en die van Calvijn.

Onder de invloed van Calvijn hebben zich in de komende eeuwen in Europa (en daarna ook in Amerika) bewegingen ontwikkeld, die Max Weber de bewegingen van het ascetisch protestantisme heeft genoemd: het Methodisme (in het Engeland van de achttiende eeuw binnen het Anglicanisme ontstaan), het Pietisme (vooral in het Engelse en Hollandse Calvinisme), het Baptisme (in Engeland, Frankrijk en later in Amerika) en het Puritanisme (een verzamelnaam, sinds de 17e eeuw, van een aantal bewegingen in Holland, Engeland en Amerika: Congregationalisten, Mennoniten, Quakers enz.).

Er zijn al hele bibliotheken volgeschreven over de verhouding tussen de VS en de Sovjet-Unie tijdens en na de laatste wereldoorlog. Ook over de rol van president Roosevelt op de conferentie van de drie groten in Yalta in februari 1945. Nu de correspondentie van Roosevelt en Stalin (meer dan 300 brieven sinds 1941, de aanval van Hitler op de S.U.) eindelijk wordt gepubliceerd is het wel interessant om na te gaan in hoever het historisch waar is dat bv. Roosevelt door zijn ziekte niet in staat was tegen Stalin in te gaan en dus maar heeft toegegeven. En waarom de koude oorlog onvermijdelijk werd. Zie het artikel van Arthur M. Schlesinger

h3. C.IV Het protestants-evangelisch paradigma van de Reformatie

h5. C.IV 2 Het consequent reformatorisch protestantisme (vervolg)

Presbyteriaal-synodale kerkinrichting en democratie.

Terwijl Luther de organisatie van de

h3. C.IV Het protestants-evangelisch paradigma van de Reformatie

h5. C.IV.2 Het consequent reformatorische protestantisme (vervolg)

Calvinistische ethiek en kapitalisme

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de godsdienstsocioloog Max Weber in die calvinistische ethiek één van de voornaamste psychologische voorwaarden heeft gezien voor de typisch moderne

Het lijkt er op dat het houden van een referendum één van de hoogtepunten is van een democratie. Schrijver van dit artikel Paul Virilio is het daar helemaal niet mee eens. Het is integendeel volgens hem een zware fout, waar Chirac verantwoordelijk voor is. Want wie kan met kennis van zaken ja of nee zeggen op een tekst van zowat 500 bladzijden, met meer dan 400 artikels? Wie bij ons hier pleit voor een referendum (het lijken er niet al te veel te zijn) moet dit dringend lezen.

h3. C.IV Het protestants-evangelisch paradigma van de Reformatie

h5. C.IV 2 Het consequent reformatorisch protestantisme (vervolg)

De voorbestemming van de mens

Karakteristiek (niet centraal weliswaar) is bij Calvijn de leer van de dubbele predestinatie. Iedere mens is van eeuwigheid voorbestemd voor het heil of het onheil. Calvijn, geconfronteerd met het feit dat sommigen geloven en anderen niet, haalt het antwoord uit de schrift: “In Christus immers heeft God, voordat de wereld gegrondvest werd, ons vol liefde uitgekozen” (Ef. 1,4). De gelovigen zijn dus voorbestemd tot het leven, de niet-gelovigen tot de dood. In de ogen van Calvijn is dit geen quasi-gnostische speculatie, maar een opvatting over de almacht en soevereiniteit van God over de wereld. Het staat in de bijbel en is dus onvermijdelijk.

In de theologie van Calvijn staat God radicaal in het middelpunt. Alles is ter Zijner eer geschapen, Hem alleen komt de eer toe. Daarom weg met priesterschap en biecht, weg met alle zintuiglijke en gevoelsmatige elementen in de religiositeit en cultuur. Het doet denken aan de spreuk van de stichter der Jezuïeten, Ignatius van Loyola:

De Duitse schrijver Richard Wagner heeft het in dit artikel over de rol van de katholieke kerk in de vroegere Oostbloklanden in de vorige eeuw. En over de dringende noodzaak tot hervorming van die katholieke kerk, met op kop natuurlijk die in Polen. Op dit moment, zegt Wagner, heerst daar een soort rechts katholicisme, dat is blijven steken in de politieke analyse van de jaren 20 van vorige eeuw.

Nu zelfs in Nederland stemmen opgaan om in scholen niet alleen de evolutieleer te doceren, maar ook de theorie van “intelligent design”, een andere naam voor “creationisme”, is het goed even het verhelderende proza van Richard Dawkins te lezen. Het is ongehoord dat mensen om welke reden dan ook kiezen voor onwetendheid. Ze kunnen er hun godsdienstige overtuigingen geen slechtere dienst mee bewijzen. Fundamentalisme is de grootste vijand van elke godsdienstigheid, dat moet toch al wel langer duidelijk zijn.

h3. C. IV Het protestants-evangelisch paradigma van de Reformatie

h5. C.IV.2 Het consequent reformatorisch protestantisme (vervolg)

De klassieke synthese van de Reformatie

Met zijn

Deze week is deze bejaarde filosoof overleden. Het artikel over hem in de Franse krant “Libération” vind ik zo goed dat ik het iedereen kan aanraden. Misschien zet dat sommigen onder ons ertoe aan de filosoof zelf te gaan lezen. Want hij heeft over de mens en zijn bestaan blijkbaar behartenswaardige dingen gezegd!

h3. C.IV Het protestants-evangelisch paradigma van de Reformatie

h5. C.IV.2 Het consequent reformatorische protestantisme (vervolg)

Voltooiing van de protestantse paradigma-verandering: Jean Calvin (1509-1564).

In tegenstelling tot Luther (monnik) en Zwingli (priester) is Calvijn van huis uit een jurist, zoon van een bisschoppelijke jurist. Hij was vanuit Picardië naar Parijs gekomen om daar aan het Collège Montaigu filosofie te studeren, daarna burgerlijk en canonisch recht. Van een innerlijke crisis is in tegenstelling tot Luther bij deze ernstige, zelfzekere man met aristocratische manieren blijkbaar nauwelijks sprake. Hij kwam hoedanook onder invloed van het katholiek hervormingsgedachtengoed en is daarom in Parijs Grieks, de bijbel en de kerkvaders beginnen studeren. Zo kwam hij in contact met evangelisch gezinden, die sympathiseerden met Luther. Hij geraakte daardoor samen met anderen in moeilijkheden, en zal op zeker ogenblik Parijs ontvluchten en naar Bazel (Zwitserland) trekken.
Daar schrijft de theologische autodidact zijn hoofdwerk: “Institutio christianae religionis“, in het latijn verschenen in 1536 (sterfjaar van Erasmus, vijf jaar na de dood van Zwingli): een samenvatting van zijn evangelische leer, totaal op de schrift gebaseerd.
Hij komt dan in Genève terecht, waar hij na twee jaar wordt uitgewezen, omdat hij de inwoners en de stad te strenge normen oplegt inzake geloof en leven. Drie jaar later zal hij naar Genève teruggeroepen worden door de stadsraad. Hij zal er zijn opvattingen over hervorming definitief doorvoeren: alles, het openlijke en privéleven, de scholen, politiek en wetenschap, het wordt alles beschouwd als ‘dienst aan God’. Hij legt een strenge kerktucht op aan allen, ook zijn beste vrienden. Hij doet er veertien jaar over om dit alles door te voeren tegen de vijanden in de stad in, de patriotten, die niets moeten hebben van de geloofsvluchtelingen uit Frankrijk, Italië en Holland die in Genève neerstrijken. Hij zal niet aarzelen die tegenstanders te verdrijven en deels onbarmhartig te laten executeren. Calvijn, een man van de orde en de vrede, geboren in een wereld vol conflicten…