C.III Het Rooms-katholieke paradigma van de Middeleeuwen
C.III. 13 Van het antiprotestantisme naar het antimodernisme.
Vanuit de door de Renaissance gebaande wegen ontwikkelt zich vanaf de zeventiende eeuw vooral in Frankrijk, Nederland en Engeland een nieuwe wereldlijke cultuur.Zij heeft zich aan de bevoogding van het kerkelijk leven en de kerkelijke leer onttrokken maar er op zijn beurt een enorme invloed op uitgeoefend.
Hier hebben we het enkel over de vraag: hoe heeft de katholieke kerk, hoe heeft Rome op die moderne ontwikkeling gereageerd?
Het eens zo vernieuwende middeleeuwse paradigma was in de late middeleeuwen en de tijd van de reformatie reactionair geworden: het liet zich inspireren door een geest van apologetiek en reactie:
tegen de conciliaire theorieën, voor een beklemtoning van het primaatschap van de paus tegenover concilie en episcopaat
tegen het spiritualisme van Wycliff in Engeland en Hus in Bohemen, voor het kerkelijke en uiterlijk-zichtbare karakter van de christelijke gemeenschap
tegen de reformatie, voor de objectiviteit van de sacramenten, het belang van de hiërarchie, het priesterambt, het Latijn, het celibaat en het ambt van bisschop
tegen het Gallicanisme, die traditionele eigenschap van de Franse kerk onder Lodewijk XIV, door Bossuet nog sterk benadrukt, voor een theologie van de hiërarchische, pauselijke macht en een opvatting van de kerk als een vanuit Rome georganiseerd en gedomineerd machtsdomein naast de staat
tegen het Jansenisme, dat een strenge interpretatie voorstond van de genadeleer van Augustinus, voor een beklemtoning van het pauselijke