Het Christendom: wezen en geschiedenis
h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang
h5. C.V.4 De revoluties in cultuur en theologie (vervolg)
De Verlichting als cultuurrevolutie
De achttiende eeuw wordt de eeuw van de Verlichting, dwz – volgens Kant – het uittreden van de mens uit de onmondigheid, waar hij zelf schuld aan had. Hebt de moed uw eigen verstand te gebruiken! Deze leuze richt zich tegen de kerkelijke autoriteiten van alle confessies, die het denken tot dan toe beheersten. Ze betekent een ware revolutie in de cultuur, een revolutie die voor het christendom enorm ingrijpend is. In de tijd van Luther, Calvijn en het concilie van Trente beïnvloedden de religieus-theologische en kerkelijke voorschriften de politieke, economische, sociale en culturele processen. Nu is het omgekeerd: kerkelijke organisaties, vroomheidbewegingen en theologie worden meer en meer bepaald door politiek-economisch-sociaal-culturele factoren. Bovendien beginnen cultuur en religie uit elkaar te drijven. Dat is het begin van een toenemend allesbepalend proces van voor het christendom bedreigende ‘verwereldlijking’. Die zal leiden tot ontkerkelijking, ja zelfs tot ontkerstening.
De basis voor dit seculariserings- en emancipatieproces, dat hebben we reeds gezien, was al in de volle middeleeuwen gelegd. Thomas van Aquino had al met behulp van Aristoteles gekozen voor de