andrebogaert.be

h3. C.IV Het protestants-evangelisch paradigma van de Reformatie

h5. C.IV.7 Het fundamentalisme

Het begrip en de beweging van het

Eerst en vooral het artikel dat Ratzinger, toen nog kardinaal , nu paus Benedictus XVI, heeft gepubliceerd in 2004 naar aanleiding van de zestigste verjaardag van de invasie in Normandië. Europa kent al zestig jaar vrede, dank zij mannen als Churchill, Adenauer, Shumann en De Gasperi, mensen die – zo zegt Ratzinger – allemaal door hun christen-zijn werden geïnspireerd. Uiteraard liep er tot voor kort een grens midden in Europa, met aan de andere kant een regime dat evenzeer als het Nazi-regime steunde op leugen en geweld. En hebben in de rest van de wereld de oorlogen onverminderd voortgewoed.
Op twee problemen gaat de kardinaal-paus wat uitvoeriger in: eerst en vooral de desintegratie van de samenlevingen, waarvan Somalië een typisch voorbeeld is, dit als gevolg van ideologisch cynisme, winstbejag enz. En tenslotte het fenomeen van het terrorisme, met 11 september als klap op de vuurpijl. Dat terrorisme is niet met geweld alleen te bestrijden, het is in de wortel aan te pakken. Het gaat terug op de relatie tussen het Westen en de Islam, of beter nog op de relatie tussen religie en rede. Dé schuld van alles: de rede heeft zich afgekeerd van God, de seculiere maatschappij heeft zich afgesneden van haar bron, het christendom. De verlichting is voor de moderne seculiere mensen een fundamentalisme geworden, dat zelfvernietigend werkt.
Tot daar de kardinaal-paus.

Het spreekt vanzelf dat deze aanval op de verlichting niet zomaar voorbij kon gaan. En inderdaad, de kardinaal-paus ‘vergeet’ sommige dingen te vermelden: de rol van het christendom in de vorming van totalitaire regimes, de rol van de verlichting in het vormen van de moderne democratieën, enz. Het artikel van Stephen Eric Bronner wil aantonen dat in deze tijd van christelijk en ander fundamentalisme de gedachtengang van de kardinaal-paus op zijn minst wat vreemd en misschien niet altijd waarheidsgetrouw lijkt.

Na Ecuador kwam Bolivië aan de beurt voor sociale onrust, niet toevallig juist in de twee landen van Zuid-Amerika waar de inheemse bevolking nog vrij sterk vertegenwoordigd is. We hebben al kunnen lezen wat de VS daarvan denkt (uiteraard verwijzen die naar ‘terrorisme’), maar wat Chavez, de president van Venezuela, daar van denkt vernemen we uit dit bericht van de BBC. Chavez neemt zoals gewoonlijk geen blad voor de mond. Een hartverwarmertje voor het begin van deze week.

h3. C.IV Het protestants-evangelisch paradigma van de Reformatie

h5. C.IV. 6 Verinnerlijkte vroomheid (vervolg)

The Great Awakening (het grote ontwaken), karakteristiek voor Amerika

Het piëtisme is met de verlichting niet ten onder gegaan. Het bleef in de tijd van de verlichting overwinteren in vorm van een vrome subcultuur. Die subcultuur leefde bij vele vrome protestanten, die zich niet meer thuis voelden in de

h3. C.IV Het protestants-evangelisch paradigma van de Reformatie

h5. C.IV.6 Verinnerlijkte vroomheid

Merkwaardig is dat in die tijd van confessionalisme een vrij grote dogmatische onverdraagzaamheid naar buiten toe gepaard ging met een rijke innerlijkheid van het christelijk geloof.
Die verinnerlijkte vroomheid uit zich eerst en vooral in de Duitse evangelische kerkmuziek, met Johann Sebastian Bach en Georg Friedrich Händel als hoogtepunten.
Maar naast de doctrinaire orthodoxe protestanten in die tijd tussen reformatie en verlichting had je ook nog een heel verscheiden spectrum van religieus-theologische posities: de apocalyptische dwepers (die overal de tekenen des tijds zagen), de repressieve fanatiekelingen (met hun heksen- en jodenvervolgingen), mystiekers van allerlei pluimage.

De hoofdmoot waren de mensen, die met stichtende literatuur op de verdieping, verinnerlijking en de praktijk mikten. Bij het begin van de zeventiende eeuw ontstonden in heel wat landen van Europa vroomheidbewegingen, die aanstuurden op levende geloofservaring, verinnerlijking, gemeenschappen van gelijkgezinden. Een soort piëtisme avant la lettre.
Op de eerste plaats gaat het hier over het Puritanisme in Engeland met talloze stichtende geschriften. Ook in de Nederlanden met William Ames en in Duitsland met Johann Arndt werd het piëtisme al voorbereid.

Maar het zal pas rond 1675 zijn dat die hervormingsbeweging vorm krijgt, die later de spotnaam

h3. C.IV Het protestants-evangelisch paradigma van de Reformatie

h5. C.IV.5 Verdere ontwikkelingen in de hervorming

Ook bij de protestanten is reeds in de zestiende en vooral in de zeventiende eeuw de strijd losgebarsten rond de orthodoxie (de juiste leer). Nog voor Luther dood was, en vooral na zijn dood beheerste de strijd tussen de aanhangers van Philippe Melanchthon en de ware Lutheranen het toneel. Melanchthon verdedigde namelijk stellingen, die meer aanleunden bij het Calvinisme. Ook de protestantse theologie heeft aan die oorlog meegedaan, en dikwijls heeft de wereldlijke macht daarbij ingegrepen met straffen, afzettingen, ja zelfs gevangenis. Vrijheid van de christenmens??

De praktijk van de Confessio ofte geloofsbelijdenis, die verschilde naargelang van de kerk-aangehorigheid, bracht confessionalisering met zich mee. Dat proces dat parallel verliep zowel in het protestantisme als in het rooms-katholicisme verhardde de stellingnamen en verdiepte de breuk tussen de confessies, zo dat midden in de zeventiende eeuw de terugkeer naar een eenheidskerk niet meer mogelijk werd geacht.
Die confessionalisering werd trouwens sterk ondersteund door de wereldlijke macht: het volk werd tot in zijn privé-leven in een keurslijf gestoken van

Wie zich voor de politieke ontwikkeling in Duitsland interesseert, moet zeker dit artikel lezen. Het komt van een tijdgenoot en landgenoot (uit de vroegere DDR) van diegene die naar alle waarschijnlijkheid Schröder zal opvolgen als kanselier in Duitsland bij de verkiezingen in het najaar.

Adam Michnik, een van de grote figuren uit Solidarnosk in Polen, over het neen van Frankrijk en Nederland. De EU is volgens hem een bastion niet tegen de VS, waarmee we onze waarden delen, maar tegen elke vorm van totalitarisme. Interessante lectuur, ook als je er bijbedenkingen bij hebt…

Er is wat gaande in Latijns-Amerika, niet toevallig in twee landen waar nog een groot deel van de bevolking ‘inheems’ is. Niet te verwonderen dat zij nu door Bush en co. geviseerd worden als de nieuwe ‘terroristen‘. Wat is eigenlijk die democratie, waar Bush de mond van vol heeft? En wie is terrorist?