h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang
h5. C.V.7 De revoluties in Technologie en Industrie (slot)
Secularisering, individualisering en pluralisering van de religie.
De crisis van het christendom was niet onvermijdelijk. De kerk had constructief mee kunnen gaan bij de opkomst van de moderne ideeën. Ze hoefde niet perse agressief te keer te gaan en zich overal met de conservatieve lagen van de Europese samenleving te identificeren. Ze had de terreinen van filosofie, natuurwetenschap, bedrijfsleven, politiek, recht, opvoeding en cultuur kunnen vrijgeven en zelfstandig laten worden, zonder te proberen haar (middeleeuwse, of ook reformatorische) dominantie te behouden. Maar vooral de katholieke kerk heeft deze gelegenheid niet aangegrepen, en daardoor brak na de Verlichting met de Franse revolutie voor het eerst in de geschiedenis van Europa een agressief-antikerkelijke, ja zelfs antireligieuze wereldbeschouwing door. Dat dit echt niet zo moest zijn, toont de heel andere historische ervaring van de Verenigde Staten met religie.
In Europa werd zo het secularisme niet een vanuit het christelijke geloof beleefde toewending naar de wereld, maar een ideologie, die de traditionele religie misprees als zelfvervreemding van de mens en daarom al het religieuze intellectueel en politiek bestreed.
Zelfs voor gelovige christenen werd het christendom meer en meer beschouwd niet als de realiteit die al de rest bepaalde, maar als een realiteit tussen andere. Een realiteit die bovendien voor de samenleving irrelevant was geworden en hoogstens voor het individu van betekenis kon zijn.
Met natuurlijk een keerzijde: door de secularisering verloor de mens een houvast buiten zichzelf, hij werd op zichzelf teruggeworpen.
Die individualisering heeft de vraag naar zingeving verscherpt. Waar moet die vandaan komen in een wereld die geseculariseerd,