andrebogaert.be

Perzië of Iran

Inleiding

In de geschiedenis van Mesopotamië, maar ook in die van Griekenland hebben we ze reeds ontmoet: de Perzen. Wat we van hun geschiedenis weten komt voornamelijk van de Griekse historicus Herodotus uit de vijfde eeuw voor Chr., en van de moderne archeologie, de Engelse en Franse ambtenaren, die vanaf de negentiende eeuw om de tijd te doden als vertegenwoordigers van hun land in Iraq en Iran op onderzoek uittrokken en talrijke steden bloot legden. De Perzen bewoonden het huidige Iran, maar zij niet alleen.

Vóór de invallen van die Indo-Europeanen (Meden en Perzen) was de streek ten Oosten van Mesopotamië al millenia het toneel van oude culturen. De belangrijkste daaronder was, voor zover we nu weten, die van Elam, met Susa als hoofdstad. Daarnaast vond men ook de resten van andere steden in de nabije bergen ten Oosten van Elam en de Perzische golf: Anshan, Aratta enz. De vele vondsten van kleitabletten en van voorwerpen in zilver, goud, albast, marmer, lapis lazuli, lood en ijzer getuigen van een rijkdom en ontwikkeling, die zeker kon concurreren met die van Mesopotamië zelf. Deze culturen, waarvan de eerste sporen dateren uit 6000 v.Chr. ontwikkelden zich trouwens in nauwe verwantschap en rivaliteit met deMesopotaamse cultuur.

Rond 4500 v.Chr. ontstaat de stad Susa. Hij werd gesticht en bewoond door de Elamieten, een volk waarvan de oorsprong evenmin als die van de Sumeriërs kan worden achterhaald: het zijn geen semieten, en uiteraard ook nog geen indo-europeanen. Het proto-elamitisch, hun vroegste taal, is nog niet ontcijferd. De stad kent in de volgende millenia ups en downs, met perioden van onderworpenheid aan Mesopotaamse steden zoals het babylonische Uruk en Ur, maar ook van overwinningen op hun babylonische tegenstanders. De wetstèle van Hammoerabi, dat weten we ondertussen wel, is in Susa teruggevonden. Wellicht was dit een oorlogsbuit uit één van die babylonische overwonnen steden.

Tegen de Assyriërs hebben de Elamieten uiteindelijk het bijltje moeten neerleggen: in 647 voor Chr. wordt de stad door Assurbanipal veroverd en verwoest. Ondertussen echter waren Indo-Europeanen het gebied van wat nu Iran is binnengedrongen: rond 1000 v.Chr (volgens sommige historici vroeger, volgens andere later) vestigen zich Meden en Perzen, de ene ten Noorden, de andere ten Oosten van Elam. Kort na de verwoesting door de Assyriërs zullen de Perzen Susa weer opbouwen en een nieuwe bloeiperiode bezorgen.