andrebogaert.be

De Mutazila in de islam

Onder de Abassiden (in het Bagdad van de achtste eeuw) kende de theologie een hoogtepunt. Uit die tijd stamt de strekking, die de naam Mutazila meekreeg. Het ging om mensen, die tegenover de traditionele theologie een rationele theologie voorstonden.
De traditionele theologie werd beoefend door de Hadieth-geleerden (Hadieth staat voor gedocumenteerde traditie van de lessen en handelingen van de profeet Mohammed, niet in de koran vastgelegd, maar door zijn naaste metgezellen en familieleden opgetekend). De radicaalste vertegenwoordigers ervan waren de Hanbaliten, waarover later sprake.
De Mutazila echter wilden beroep doen op het menselijke verstand. Ze combineerden de Griekse filosofie (vooral dan Aristoteles) met het islamitisch denken, de koranexegese. Ze maakten een onderscheid tussen datgene wat de mens kent vanuit de openbaring en dat was hij uit zichzelf kent. Tot dat laatste behoorde de kennis van het bestaan van God. Ze werkten allerlei rationele Godsbewijzen uit, met een leer over Gods eigenschappen en attributen. Ze wilden hoegenaamd niet de openbaring vervangen door de rede, maar ze wel met de rede verstaan, verklaren en grondvesten, om ze te verdedigen tegen de joden en christenen. En één van de opmerkelijkste strijdpunten voor hen was de opvatting dat de Koran geschapen was, en niet zoals de traditionalisten beweerden als woord van God een eeuwig attribuut van Hem, en dus ongeschapen.
Eeuwen dus voor in het christelijke westen mensen als Thomas van Aquino hetzelfde zou proberen voor de christelijke openbaring, kende de Islam reeds een poging om openbaring en verstand met elkaar te verzoenen!
Helaas voor de islam hebben in de tiende eeuw de traditionalisten het gehaald en zal hun theologie in de soennitische islam tot vandaag de dag de leidende school blijven.

Een tijd geleden heeft paus Benedictus XVI ophef gemaakt door in een rede voor de universiteit van Regensburg de theologen in het christendom en de islam op te roepen tot het gebruik van het verstand in hun zoektocht naar God. Eerst en vooral: hij had beter verwezen naar de Mutazila en aan de islam een oproep gericht om die traditie weer op te nemen, in plaats van een sneer aan te halen van een in het nauw gedreven Byzantijnse keizer uit de veertiende/vijftiende eeuw en zo de moslims nodeloos op stang te jagen.

En vervolgens: sinds de mens hier in het Westen met zijn verstand zijn oorsprong en zijn omgeving is beginnen bekijken en bestuderen, is zijn wereldbeeld en