andrebogaert.be

In de bespreking van het boek van ene professor Chris Frith over de werking van ons brein stelt de psycholoog Stuart Derbyshire dat onze hersenen niet de ultieme dragers zijn van ons kennen en onze vrije wil. We zijn met andere woorden niet de slaven van onze zintuigen of totaal onderworpen aan de werking van de zenuwknopen in ons brein. Waar ons kennen en vrije wil dan werkelijk vandaan komen en hoe we welke werkelijkheid waarnemen zal wel nog een tijdje duister blijven. Misschien zullen we het ‘mysterie’ ervan nooit helemaal doorgronden. Maar de moderne wetenschap en techniek maakt al veel onderzoek mogelijk en dat is hoogst interessant.

George Monbiot beweert in The Guardian dat de meeste problemen waarmee we vandaag de dag worstelen, op de eerste plaats dan de onbeschrijfelijke onrechtvaardigheid van een wereld verdeeld in enkele rijken en talloze armen, te wijten zijn aan het neoliberalisme dat na de oorlog door enkele economen (waaronder Hayek en Friedman) werd uit gedokterd. De rol van de staat werd tot een minimum herleid en de fabelachtige winsten, die de markt maakte, vloeiden in de zakken van de happy few. Hm, er is wat voor te zeggen. Misschien moeten we met zijn allen weer wakker worden uit die boze droom…

Een brief uit Frankrijk geeft een interessante kijk op de figuur van Sarkozy, voor veel buitenstaanders toch een raadselachtige man die ervan houdt vriend en tegenstander te verrassen. Vooral de idee als zou de nieuwe generatie van politici in Europa – Brown, Merkel en Sarkozy – de VS niet meer zien als de enige, onbetwistbare grootmacht op militair, economisch of zelfs cultureel gebied, is verhelderend.

De VS doen het de laatste tijd slecht in de peilingen over de hele wereld, ook in Europa. De oorlog in Irak, de onvoorwaardelijke steun van de VS aan de politiek van Israël tegenover de Palestijnen, de opvattingen van Bush en zijn onmiddellijke helpers enz. hebben de score van appreciatie van de VS wel erg naar beneden gehaald. Het is ooit anders geweest, bv. na de laatste wereldoorlog, toen Europa dank zij o.m. de Marshall-hulp overeind kroop. In de jaren tachtig hebben diegenen, die protesteerden tegen de plaatsing van Amerikaanse raketten in Europa, genoeg moeten horen hoe ondankbaar ze waren. Maar was die Marshall-hulp dan zo onbaatzuchtig? En zo onontbeerlijk voor het herstel van Europa? Je kan het je terecht afvragen.

In de jaren negentig van de vorige eeuw werd de VS de enige grootmacht op aarde, militair en economisch ongenaakbaar. Nu, vijftien jaar later, is de situatie grondig aan het veranderen. Ongetwijfeld heeft Bush daar hard toe bijgedragen door zich vast te zetten in Irak en een rampzalige Midden-Oostenpolitiek. Maar ook de opkomst van China, Rusland en een aantal tweederangsmogendheden, die de eenzijdige politiek van Bush aanvechten, spreekt boekdelen. Wij als Europeanen moeten daar niet teveel leedvermaak bij koesteren, want in feite bedrijven de VS de politiek, die Europa (met Groot-Brittannië en Frankrijk op kop) vanaf de negentiende eeuw in datzelfde Midden-Oosten hebben gevolgd. Een goede analyse van de huidige situatie kan je inzicht verruimen.

Blijkbaar zijn heel wat beleidsmensen ervan overtuigd dat kernenergie de oplossing is voor het probleem van de vervuiling en de opwarming van de aarde. Onterecht, zegt Rebecca Solnit.

Vorige zondag gekeken naar Nederland 2, Zomergasten, met Christine Van Broeckhoven. Het ging vooral over haar wetenschappelijk werk rond Alzheimer als de meest voorkomende vorm van dementie bij ouderen. Bepaald indrukwekkend. Inderdaad, het wordt de hoogste tijd dat dementie uit de taboesfeer wordt gehaald. Hetzelfde kan worden gezegd over mensen met het Down Syndroom, een mildere term voor wat de mensen meestal kennen als de Mongooltjes. Het vreemde is dat mensen zich schamen wanneer Alzheimer of Down-syndroom zich manifesteren in hun familie. Vreemd, maar niet ongewoon. Het overkwam, op een manier die bijna onverdraaglijk is, de befaamde schrijver Arthur Miller: hij heeft voor de buitenwereld én voor zichzelf trachten te verbergen dat één van zijn vier kinderen, Daniel, aan een milde vorm van Down-syndroom lijdt. Een best leerrijk verhaal over deze relatie (of liever: gebrek aan relatie) tussen vader en zoon Miller, vind je hier.

In de discussie over religie en de betekenis ervan hebben Dawkins, Dennett e.a. de laatste tijd een grote rol gespeeld. Maar ze hebben het volgens de filosoof Roger Scruton eigenlijk mis voor. Religie gaat niet over het bestaan van God, dat die hedendaagse ‘atheisten’ in twijfel trekken of ontkennen, maar over de nood van de mens aan het sacrale.
Dat hebben de mensen uit de Verlichting reeds ingezien, zegt Scruton. Religie gaat niet over een doctrine, maar over iets anders. Uitgaande van de idee dat de ‘mythe’ niet een beschrijving is van wat vroeger was maar van hoe het nu nog altijd is, heeft de anthropologie van de religie gewezen op het concept van het sacrale. Dat is o.m. door Nietsche, Rudolf Otto (“Das Heilige”), Georges Bataille, Mircea Eliade en last but not least René Girard (“La violence et le sacré”) uitgewerkt. Voor Nietsche was het christendom de godsdienst van de slaven, gebaseerd op wrok (resentiment) en leidend naar geweld. Girard draait het om: voor hem is religie niet de oorzaak van geweld en seksuele obsessie, zoals velen beweren. De religie biedt er juist een oplossing voor. De idee van de ‘zondebok’ die de door geweld verscheurde mensengemeenschap weer moet helen, past hij toe op Christus, die zichzelf opoffert en bidt om vergeving voor diegenen, die lijden onder het geweld.
Lees het interessante betoog van Scruton en vergeet ook niet (als je nog tijd en moed hebt) om even de reacties op het artikel te overlopen. Interessante stof voor discussie.

De laatste tijd hoor je het regelmatig in het nieuws: de terugkeer van de koude oorlog. En onwillekeurig denk je dan aan Putin, de poulain van de onlangs overleden Boris Jeltsin. Was deze laatste meer dan een onbehouwen dronkaard, die Gorbatsjov zo onheus behandelde en van de vroegere Sovjet-Unie een paradijs maakte voor gewetenloze kapitalisten en een hel voor de gewone mensen? Het artikel van Cathy Young hangt een iets genuanceerder beeld op.

Tot in de veertiende eeuw bloeide in Bagdad wetenschap en filosofie. De Mutazila-strekking legde nadruk op het rationele denken, ook over religieuze kwesties. Ze werd echter in de veertiende eeuw overvleugeld en monddood gemaakt door de traditionalisten en conservatieven. En sindsdien is de wetenschap in de wereld van de Islam een zwak beestje. Dat ligt volgens de Pakistaanse professor Pervez Amirali Hoodbhoy van de universiteit in Islamabad aan het feit dat autonoom wetenschappelijk kennen staat tegenover het heteronome kennen, dat berust op het gezag van heilige boeken enz. Sinds zevenhonderd jaar wordt de islam door dat laatste gedomineerd, zoniet geterroriseerd. De laatste decennia steekt het machtiger dan ooit de kop op, mede dank zij de houding van het Westen.
Lees het artikel van de heer Hoodbhoy: het kan ons inspireren om onze houding tegenover de islam en ook tegenover het eigen fundamentalisme (dat vooral in Amerika maar ook hier de kop opsteekt) te bepalen en te corrigeren!

Deze vraag, die niet uniek Europees is, stelt zich wel des te meer prangend op het Europees niveau juist omdat het zo

De Europese Unie is dan ook een nieuwsoortige identiteit in de internationale politiek. Het is geen nationale staat en wellicht zal de droom van de Europese federalisten van één grote Europese superstaat nooit in vervulling gaan. Voor zo