Een ongelijke wereld (3)
Hoeveel eeuwen moeten we in de geschiedenis terug gaan om een enigszins plausibele uitleg te vinden voor de huidige ongelijkheid? Is vijfhonderd jaar genoeg? Zijn wij in het Westen zo ver vooruit in technologische en wetenschappelijke kennis omdat we zoveel jaar geleden anders zijn gaan denken en leven en een industriële innovatie op gang hebben gebracht? Dat lijkt het antwoord te zijn van de historicus David S. Landes in zijn heel lezenswaardig boek: “Arm & Rijk. Waarom werd het Westen rijk en bleven andere landen arm? (Spectrum, 1998).
En de titel van het boek van Diamond lijkt iets dergelijks te suggereren. Vijfhonderd jaar geleden hebben Hernan Cortés en na hem Francisco Pizarro met slechts een handjevol soldaten de nieuwe wereld veroverd op de veel en veel talrijkere Azteken en Inca’s, dank zij hun technische superioriteit: de Spanjaarden hadden zwaarden, paarden en ziektekiemen, waartegen de inheemsen niet waren opgewassen. Deze laatsten gebruikten staal enkel als ornament, ze beschikten niet over paarden (die waren zo’n twaalfduizend jaar geleden in die nieuwe wereld uitgestorven) en hadden geen verweer tegen de vele ziekten die de Spanjaarden daar brachten. Bovendien beschikten de Spanjaarden ook nog over reeds gevorderde scheepvaartkunde, staatkundige centralisatie en het schrift. In de nieuwe wereld hadden enkel de Maya’s in wat nu Centraal-Amerika wordt genoemd een vorm van schrift.
Maar Diamond stelt onmiddellijk de voor de hand liggende vraag: waarom beschikten de Europeanen over deze technieken en de inwoners van de nieuwe wereld niet? Een terechte vraag, die ons veel verder in de geschiedenis terug voert, naar de periode waarin de mens de beslissende stap gezet heeft van de levenswijze van jager-verzamelaar naar die van boer.