De grote transformatie (11) Israël
Israël in de spiltijd
In de tiende eeuw v.C. was Israël als koninkrijk opgekomen dank zij het machtsvacuüm in de streek, ontstaan door de verzwakking van Egypte en voor Assyrië als nieuwe macht zou opkomen.
In die tijd treden de profeten Elia en Elisa op en ijveren voor de erkenning van Jahweh, de God van Israël, als enig bestaande God. Het beeld van Jahweh als de goddelijke strijder raakt in ongenade omdat het te veel aan Baäl deed denken. Israël staat op het punt een eenzame, pijnlijke reis te aanvaarden: de afscheiding van de mythische en cultische consensus van het Midden-Oosten.
In de achtste eeuw staan profeten op tegen de politiek van de koningen van het koninkrijk Israël: deze spelen een gevaarlijk spel door mee te heulen met de opkomende Assyrische macht en door de kloof tussen rijk en arm in hun land onrustbarend groot te maken. Het gaat over Amos en Hosea: zij prediken de zelfverzaking, kenmerk van alle religieuze tradities uit de spiltijd. Maar hun roeping ervaren ze als een verstotende kracht die hen wegrukte van alles wat vertrouwd was. Het goddelijke ervaren ze als een kracht, die van buiten leek te komen en het normale patroon van hun leven ontwrichtte. De godsdienst van de spiltijd zal worden bepaald door een sympathie die mensen in staat stelde met anderen mee te leven. Ritueel op zich had geen waarde, als er geen goed ethisch gedrag bij te pas kwam.
Op het einde van de achtste eeuw viel het Noordelijke Israël en Samaria ten prooi aan de Assyriërs. Het kleine koninkrijk Juda behield een zekere onafhankelijkheid en in die tijd ontwikkelde Jeruzalem zich tot een belangrijke stad. Als bij wonder overleefde de stad een beleg door de Assyriërs.
In de zevende eeuw was Josia uit het Zuiden (Juda) de koning die de tendens versterkte om Jahweh als enige God te eren. In zijn regeerperiode werden ook voor het eerst gewijde teksten gevonden (het zgn Deuteronomium) die de hele ontstaansgeschiedenis van Israël interpreteerden in het licht van de recente gebeurtenissen. Josia en de droom van een onafhankelijk rijk kwamen om in de strijd tussen Egypte en het nieuwe Babylonische rijk.