Hans Achterhuis heeft onlangs een heel boek gewijd aan geweld, en dat op een meesterlijke wijze. Nochtans is in vergelijking met vroegere tijden onze hedendaagse wereld niet gewelddadiger, integendeel. Steven Pinker , psychologieprofessor van de Harvard Universiteit is in alle geval daarvan overtuigd, en somt de argumenten op die zijn thesis bevestigen.
De Universiteit van Notre Dame in Indiana (niet zo heel ver van Chicago) is ongetwijfeld één van de meest prestigieuze katholieke universiteiten van de VS. Zondag krijgt ze bezoek van Barack Obama, die er een openingsrede zal houden en er een soort eredoktoraat zal ontvangen.
Dat zeer tot ongenoegen van de conservatieve vleugel van de katholieke kerk in de VS. Meer dan veertig bisschoppen uiten er bezwaar tegen, honderdduizenden katholieken tekenen protest aan. Dit omdat de president met het besluit het stamcelonderzoek weer toe te laten volgens hen blijk geeft van niet genoeg eerbied te hebben voor het sacrale karakter van het menselijk leven. Afgezien van de politieke ondergrond van het protest – de afkeer van vele conservatieven voor de keuze van Obama als president boven Mc.Cain – is dit protest ook een uiting van de diepe verwarring die er in de kerk heerst omtrent het morele probleem van het stamcelonderzoek. En van de neiging van de kerk – onder impuls van de vorige en de huidige paus – om terzake heel conservatieve standpunten in te nemen.
Om de implicaties daarvan voor de toekomst te vatten, kan je best even bijgaand commentaar lezen.
Dit artikel moet iedereen, die bezig is met de ethische vragen en problemen in deze tijd, lezen: Tony Judt heeft het over de opmerkingen van Hannah Arendt naar aanleiding van de veroordeling van Eichman in Israel, over de lange jaren dat men in Europa (en in de VS) niet sprak over de holocaust en waarom juist, over het gevaar dat het kwaad wordt gebanaliseerd doordat het te pas en te onpas voor van alles wordt gebruikt (als meest recente losbol Bush met zijn ‘as van het kwaad’), over Israël dat de herinnering aan de Holocaust gebruikt om zijn bestaan en zijn politiek te rechtvaardigen en over het feit dat de holocaust bij de mensen in Oost-Europa, Afrika en Azië andere gevoelens los maakt.
Het is misschien wat zware lectuur, op deze Valentijnsdag, maar kom: als je de liefde hebt, kan je tegen veel…
Nogal provocerend, die Brendan O’Neill, maar misschien wel terecht: de mens reduceren tot een soort rentmeester voor het bedreigde leefmilieu, hoe belangrijk dat ook is, mag en kan men misschien verwachten van een militant van Greenpeace, maar is wel heel mager als boodschap vanwege een religieus leider. Ook al is men verklaard atheist, zoals de auteur beweert te zijn, van die laatste verwachten we toch iets meer. Tenzij natuurlijk de religie niets te zeggen heeft over de ethische en religieuse problemen van de moderne mens, wat toch weinig waarschijnlijk lijkt. Misschien hebben de nieuwe atheisten (die hij hier op één hoop gooit met de milieufreaks) zich te veel toegespitst op de God, van wie zij beweren dat hij niet bestaat, en te weinig op de Mens en zijn bestemming in de wereld van vandaag. Blijkbaar zijn we toch met zijn allen hard aan het zoeken naar nieuwe grote verhalen, nu de oude het hebben laten afweten…
Filosofie is de poging van de mens om met zijn denken de realiteit van de mens en de wereld waarvan hij een deel is te grijpen, te doorgronden, te verklaren. Politieke filosofie probeert de realiteit van het samenleven te doorgronden en vorm te geven. In Amerika is Michael Walzer blijkbaar één van de bekende politieke filosofen, ‘liberaal’ en links. In een nieuw boek probeert Walzer in het reine te komen met enkele problemen van onze moderne (internationale) wereld, waarin verschillende staatsopvattingen, godsdiensten en moraal met elkaar in botsing komen. Het is allemaal vrij complex, maar dat inzien is het begin van de ‘wijsheid’ (filosofie).
Het spook van Dresden blijft rondwaren in de geesten van historici en moralisten. Algis Valiunas bespreekt vier boeken, die dit jaar zijn verschenen over de historische en morele implicaties van de bombardementen op het Derde Rijk tijdens de tweede wereldoorlog. In zijn historisch overzicht heeft hij het o.m. over het bombardement op Hamburg in 1943, het begin van de verwoestende bombardementen, die hun hoogtepunt zullen bereiken in 1945 met de verwoesting van Dresden. Ondanks het feit dat de auteur de afschuwelijkheid van dat soort bombardementen beklemtoont, gaat hij toch niet akkoord met diegenen, die ze moreel verwerpelijk vinden en zelfs zo ver gaan ze te vergelijken met de holocaust zelf. Zijn argumenten (en die van zijn opponenten) zijn wel het overwegen waard, vooral met het oog op de gedragingen van de VS in de hedendaagse situatie van oorlog tegen het terrorisme.
Even belangrijk als het artikel van Valiunas zijn het antwoord en de reacties van sommige auteurs en lezers van het artikel of van de aangehaalde boeken. Het laatste woord erover is nog niet gezegd, gelukkig maar. Dit debat lijkt me zeer belangrijk met het oog op de ethische waarden, die de mens in de toekomst moet uitschrijven, verfijnen en beleven.
Vorige zondag gekeken naar Nederland 2, Zomergasten, met Christine Van Broeckhoven. Het ging vooral over haar wetenschappelijk werk rond Alzheimer als de meest voorkomende vorm van dementie bij ouderen. Bepaald indrukwekkend. Inderdaad, het wordt de hoogste tijd dat dementie uit de taboesfeer wordt gehaald. Hetzelfde kan worden gezegd over mensen met het Down Syndroom, een mildere term voor wat de mensen meestal kennen als de Mongooltjes. Het vreemde is dat mensen zich schamen wanneer Alzheimer of Down-syndroom zich manifesteren in hun familie. Vreemd, maar niet ongewoon. Het overkwam, op een manier die bijna onverdraaglijk is, de befaamde schrijver Arthur Miller: hij heeft voor de buitenwereld én voor zichzelf trachten te verbergen dat één van zijn vier kinderen, Daniel, aan een milde vorm van Down-syndroom lijdt. Een best leerrijk verhaal over deze relatie (of liever: gebrek aan relatie) tussen vader en zoon Miller, vind je hier.
Er gaat geen maand voorbij of ergens in ons dierbaar België gaan cipiers in staking uit protest tegen de overvolle gevangenissen. En steevast is de reactie van de politiek: er moeten meer gevangenissen komen, justitie moet dringend worden aangepakt. Dat is ook zo in de nu lopende besprekingen die naar een volgende regering moeten leiden.
Maar misschien zit het probleem in een andere hoek, getuige dit artikel over het gevangeniswezen in de VS. In dat land van de échte democratie zitten proportioneel onnoemelijk meer mensen gevangen dan in welk ander land ook. En de overgrote meerderheid van hen zijn mensen met zwarte of donkere huidskleur. Ik ben geneigd de auteur te volgen wanneer hij dat feit verklaart als een reactie op de jaren zestig en zeventig, wanneer de burgerrechtenbeweging elke vorm van racisme (terecht uiteraard) politiek incorrect maakte. Het latente racisme van de heersende klasse heeft de kop weer opgestoken in een versterking van het punitieve karakter van de sociale wetten en voorzieningen. In de jaren tachtig en negentig werden veel meer mensen opgepakt en in de bak gestoken voor criminele feiten, drugsverkoop enz., ook al wijzen de statistieken op een daling van de criminaliteit en drugsdelicten in diezelfde jaren. Maar in tegenstelling tot wat sommigen beweren, heeft het ene feit (de vergroting van de kans in de bak te geraken) weinig met het andere (de vermindering van de criminaliteit) te maken. Het is veelmeer het gevolg van een perverse link tussen misdaad en zwart-zijn, die zich in het onderbewustzijn (of de onderbuik) van de gemiddelde (blanke) Amerikaan heeft genesteld. Dat sommige politici daar gretig op inspelen is natuurlijk evident, en natuurlijk “heeft dit niets met racisme te maken…”!
In ons land lopen dergelijke politici ook rond. Bij ons zijn bij gebrek aan voldoende zwarten de alloctonen het geliefde slachtoffer. Er is dus voldoende reden om twee keer na te denken over de te volgen politiek. Daarbij moet je evident voor ogen houden dat mensen zonder vooruitzichten op een decent leven gemakkelijker bezwijken voor de bekoringen van het kwaad…
John Pilger daagt ons uit: blijven wij in de kwestie Irak aan de zijlijn toekijken, zoals die Duitse vrouwen die tijdens de laatste wereldoorlog toekeken hoe Joodse vrouwen en kinderen de dood werden ingejaagd? Een uitdaging voor de vorming van een nieuwe ethiek in deze moderne, post-religieuze wereld!
Een antwoord van Pascal Bruckner, diegene die het hele debat rond de positie van de Islam in Europa (secularisme versus multiculturaliteit) op gang bracht. Een uitstekende samenvatting van het probleem!
Een derde vervolg op de discussie tussen de verdedigers van de weldaden van de verlichting (waaronder vooral de vrijheid van meningsuiting) en de zogenaamde ‘multiculturalisten’, mensen die vooral de nadruk leggen op het respect voor de andere cultuur en de gevoeligheden in die andere cultuur. Zie ook de bijdragen (in de rubriek ‘ethiek’) van 1 en 5 februari, en de tekst van Ramadan op 13 februari. Je kan het ook in Engelse vertaling lezen!
Sinds de gebeurtenissen van 9/11 en de oorlog tegen de terreur, worden we meer dan ooit geconfronteerd met het negatieve beeld van de Islam: ” Het is een godsdienst, die onlosmakelijk verbonden is met een achterlijke en gewelddadige politieke en culturele wereld”. Via de vele moslims, die in de vorige eeuw bij ons zijn komen wonen (nota bene door ons uitgenodigd, om het werk te doen, waar wij onze neus voor optrokken) is de islam bezig onze cultuur en waarden te ondermijnen.
Een dergelijk beeld, ons dikwijls opgedrongen door mensen, die zelf door onverdraagzaamheid en fanatisme een bedreiging zijn voor die cultuur en die waarden, riskeert onze democratie om zeep te helpen. Dat is de boodschap van Tariq Ramadan: Wat het Westen kan leren van de Islam.