andrebogaert.be

De ouderen onder ons zullen zich hem wel herinneren van de film uit 1962, die zijn exploten in het Midden-Oosten met veel schwung en prachtige beelden uit de doeken deed. Maar de realiteit was wel enigszins anders. Dat blijkt uit de bespreking van een boek van ene James Barr: “Setting the Desert on Fire” over de strapatsen van Lawrence of Arabia. Als we ons nog dagelijks verbazen over de klungelende politiek van de VS in het Midden-Oosten, die niet gericht is op het welzijn en de welvaart van de daar levende mensen maar op olie- en andere belangen, dan moeten we beseffen dat de Britten het in en voor Wereldoorlog I niet beter hebben gedaan, integendeel. De criminele lichtzinnigheid, waarmee toen werd omgesprongen met mensen en hele volkeren, moet in niets onderdoen voor de huidige criminaliteit van mensen als Bush, Rumsfeld en Cheney.

Dit artikel moet iedereen, die bezig is met de ethische vragen en problemen in deze tijd, lezen: Tony Judt heeft het over de opmerkingen van Hannah Arendt naar aanleiding van de veroordeling van Eichman in Israel, over de lange jaren dat men in Europa (en in de VS) niet sprak over de holocaust en waarom juist, over het gevaar dat het kwaad wordt gebanaliseerd doordat het te pas en te onpas voor van alles wordt gebruikt (als meest recente losbol Bush met zijn ‘as van het kwaad’), over Israël dat de herinnering aan de Holocaust gebruikt om zijn bestaan en zijn politiek te rechtvaardigen en over het feit dat de holocaust bij de mensen in Oost-Europa, Afrika en Azië andere gevoelens los maakt.
Het is misschien wat zware lectuur, op deze Valentijnsdag, maar kom: als je de liefde hebt, kan je tegen veel…

Waar zijn al de soldaten gebleven? vraag James J. Sheehan zich af in zijn laatste boek over de situatie in Europa. En inderdaad, sinds meer dan zestig jaar is ons continent gespaard gebleven van oorlog, de Balkan wel eventjes terzijde gelaten. De auteur van het boek wijdt enkele behartenswaardige beschouwingen aan dit merkwaardige fenomeen, en aan de vergelijking tussen Europa en Amerika vandaag de dag. Het artikel brengt me de tijd in herinnering, dat we hier massaal protesteerden tegen de installatie van Amerikaanse raketten. Het doet me ook denken aan het interessante programma op de Belgische en Nederlandse televisie over het boek van Geert Mak: In Europa. Lezen en kijken dus!

In dit artikel vind je een kijk op de militaire oorlogsvoering van de Duitsers en de bespreking van een aantal boeken, die het hebben over de oorlog tussen Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie. Reeds vroeger is dat hier ter sprake gekomen.

In het najaar kwam in Polen de voorlopig laatste film van de bekende Poolse cineast Andrzej Wajda (81 jaar oud!) in de zalen: Katyn. Het verhaal is bekend: in 1939 vallen Duitsers en Russen Polen binnen en verdelen het onder elkaar. Het kruim van de Poolse officieren, 20.000 man, wordt in een bos nabij het Russische Katyn met een nekschot gedood en in massagraven gedumpt. De Russen beschuldigen de Duitsers van deze gruwelijke misdaad, de Duitsers van hun kant beschuldigen de Russen, nadat ze bij de inval van Rusland in 1941 het massagraf ontdekken. Maar de film is meer dan het verhaal over Katyn. Hij confronteert de Polen met hun nog niet verwerkt verleden, een verleden waar jarenlang in het kommunistische Polen angstvallig is over gezwegen. Pas met Gorbatsjov zal de Sovjet-Unie erkennen dat zij onder Stalin zich schuldig gemaakt heeft aan dit vergrijp. Wellicht kan de film wat meer licht werpen op de aard van een volk, waarvan op zijn minst kan gezegd worden dat het in de twintigste eeuw zijn plaats in Europa met glans heeft heroverd.

Eric Hobsbawm, de bekende Engelse historicus, heeft gedurende drie jaar, juist voor de overname van de macht door Hitler, in Berlijn gewoond en het einde van de Weimarrepubliek meegemaakt. Wat hij (naar aanleiding van het verschijnen van een boek van Eric Weitz over het Duitsland ten tijde van Weimar) schrijft over het politieke, sociale en culturele leven in die stad gedurende die drie jaren is interessant genoeg om wat meer te begrijpen van de tragische geschiedenis van Duitsland (en de rest van de wereld) in de twintigste eeuw. Volgens de auteur heeft Berlijn zich nooit hersteld van wat het in die jaren heeft meegemaakt. Een attente bezoeker van het Berlijn van vandaag kan hem alleen maar gelijk geven.

Elk jaar opnieuw vraagt de internetmagazine Edge aan een aantal wetenschappers wat in het voorbije jaar ertoe bijgedragen heeft dat ze van gedachten zijn veranderd omtrent iets. Een voorbeeldje is de bijdrage van Dyson, een fysicus, die vroeger dacht dat de bombardementen op Hirosjima en Nagasaki misschien hadden bijgedragen tot het beëindigen van de oorlog. Maar hij is nu tot de overtuiging gekomen dat dit niet het geval was.

Schrijver van dit artikel vraagt zich af hoe het komt dat dertig jaar na de opkomst en het verval van de Rote Armee Fraction, de RAF, met als hoofdfiguren Andreas Baader en Ulricke Meinhof, dit fenomeen van extreemlinkse terreur nog steeds in het geheugen van veel mensen gegrift ligt. En meteen lokaliseert hij die beweging in de geest van die tijd, juist na het studentenprotest van 1968 en voor de opkomst van de Groenen in de BRD. Met natuurlijk de vraag: in hoever zijn de conservatieven in Duitsland er in geslaagd links politiek te isoleren, zwart te maken en te onderdrukken? Een interessant overzicht, zeker voor al wie die jaren bewust heeft meegemaakt.

Verleden zaterdag is op 77-jarige leeftijd de heer Frank Swaelen overleden. Swaelen was in het begin van de jaren tachtig van vorige eeuw voorzitter van de christendemocratische partij. En als zodanig rechtstreeks betrokken bij de besluitvorming rond de plaatsing van kernraketten in ons land, eind jaren zeventig, begin jaren tachtig.

Voor de jongeren onder de lezers: de koude oorlog, de machtsstrijd tussen de twee grootmachten, de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, is dank zij o.m. de Amerikaanse president Ronald Reagan weer opgelaaid. En Europa dreigt klem te komen zitten tussen die twee. In december

Een aangrijpend getuigenis van Anne Sophie von Otter, bekend bij de muziekliefhebbers van vandaag. Haar vader ontmoette tijdens de oorlog een zekere Gerstein, die directe getuige was van de monsterlijke moord op duizenden joden in de concentratiekampen. Dat dit verhaal van Gerstein in de dossiers verdween en geen onmiddellijke gevolgen kende, is één van die vele raadsels van de menselijke geschiedenis, gevolg wellicht van het gebrek aan moed van mensen in die bange tijden.

Het spook van Dresden blijft rondwaren in de geesten van historici en moralisten. Algis Valiunas bespreekt vier boeken, die dit jaar zijn verschenen over de historische en morele implicaties van de bombardementen op het Derde Rijk tijdens de tweede wereldoorlog. In zijn historisch overzicht heeft hij het o.m. over het bombardement op Hamburg in 1943, het begin van de verwoestende bombardementen, die hun hoogtepunt zullen bereiken in 1945 met de verwoesting van Dresden. Ondanks het feit dat de auteur de afschuwelijkheid van dat soort bombardementen beklemtoont, gaat hij toch niet akkoord met diegenen, die ze moreel verwerpelijk vinden en zelfs zo ver gaan ze te vergelijken met de holocaust zelf. Zijn argumenten (en die van zijn opponenten) zijn wel het overwegen waard, vooral met het oog op de gedragingen van de VS in de hedendaagse situatie van oorlog tegen het terrorisme.

Even belangrijk als het artikel van Valiunas zijn het antwoord en de reacties van sommige auteurs en lezers van het artikel of van de aangehaalde boeken. Het laatste woord erover is nog niet gezegd, gelukkig maar. Dit debat lijkt me zeer belangrijk met het oog op de ethische waarden, die de mens in de toekomst moet uitschrijven, verfijnen en beleven.

De visie van André Glucksmann, de bekende Franse filosoof, op het terrorisme, dat sinds 9/11 overal ter wereld is doorgebroken. En dat in het licht van de verschrikkingen van de vorige eeuw: de eerste en tweede wereldoorlog, de koude oorlog. De verschijning en dominantie van de pure haat in de eenentwintigste eeuw.
Onmiddellijk dacht ik aan de episode uit ‘De weg naar Mekka’ van Jan Leyers (gisteren op Canvas), waarin hij sprak met de weduwe van een Palestijnse terrorist, die zichzelf en met hem zesentwintig mensen had opgeblazen en de dood ingejaagd. Begrijpe wie het begrijpen kan.
Het is een bijzonder schokkend en uitermate pessimistisch vooruitzicht. En er is blijkbaar geen remedie tegen. Althans niet volgens de filosoof Glucksmann. Ik ben het daar niet mee eens, ik wil het daar niet mee eens zijn. Maar ik vind dat we ook niet de ogen mogen sluiten voor de bedreiging die nu over de mens hangt en waar zelfs de religie, als ze al niet medeplichtig is, geen antwoord op lijkt te hebben.