andrebogaert.be

C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

C.V. 4 De revoluties in cultuur en theologie (vervolg)

Die hele ritenkwestie heeft ook invloed gehad op een aantal mensen, die in die achttiende eeuw de pluralistische structuur van de mensheid met gelijkwaardige rassen en culturen filosofisch ernstig namen en streefden naar een verzoening niet enkel van de christelijke kerken onderling maar ook van de westelijke en oostelijke cultuur. Het gaat hier o.m. over Gottfried Wilhelm Leibniz, die op het einde van zijn leven (in 1716) een

h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

h5. C.V.4 De revoluties in cultuur en theologie (vervolg)

Verdraagzaamheid en relativering van het christendom

Na de dertigjarige oorlog kwam het in het midden van de zeventiende eeuw tot een groeiende religieuze verdraagzaamheid. De vrijheid van denken zette zich door niet enkel in de filosofie en natuurwetenschap, maar ook in de politiek en de religie. De uit Spanje verdreven Joden en Moren ontwikkelden allerlei initiatieven in andere steden. De Hugenoten, door Lodewijk XIV uit Frankrijk verdreven, werden in Pruisen, in Holland en Engeland suksesrijke zakenlui en wetenschappers. Vandaar dat de zuidelijke katholieke landen in steeds grotere mate op wetenschappelijk, technisch en economisch gebied achterbleven bij de rest van Europa.

Een andere ontwikkeling is even fundamenteel geweest voor de ontwikkeling van het moderne denken. De berichten en belevenissen van ontdekkers, missionarissen en kooplui deden het inzicht groeien dat de christelijke religie niet zo enig in zijn soort was als men tot dan toe had geloofd. Hoe meer men te weten kwam over die nieuwe landen, culturen en religies, des te meer werd het eigen Europees getinte christendom gerelativeerd.

Vooral de christelijke missie in Azië heeft een enorme weerslag gehad op het christendom in Europa. Waarom? De stichter van de Chinamissie aan het einde van de zestiende eeuw was de Italiaanse Jezuïet Matteo Ricci (vanaf 1583 in China, vanaf 1601 in Peking). Hij had zich in kledij, taal en gedraging verregaand aangepast aan de Chinese manier van leven. Hij was een christen in de gedaante van een confuciaanse geleerde. Daar kwam in Rome en bij de andere orden tegenstand tegen: de Jezuïeten werden ervan beschuldigd een uitverkoop van het christendom te organiseren. Dat liep uit op een grote rel, die dan als de eigenlijke ritenstrijd uitbrak, toen in 1634 Dominikanen en Franciscanen in China aan hun missie begonnen.
Ondertussen floreerde de missie in China. In 1692 werd zelfs door de belangrijkste keizer van de nieuwe Manchu-dynastie K

h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

h5. C.V.4 De revoluties in cultuur en theologie (vervolg)

Het nieuwe geloof in verstand en vooruitgang

Drijfkracht voor die mensen was de kracht van het autonome verstand, de Ratio of het denken van de mens. Het is voor hen de eerste en hoogste waarde van de moderne mens. Deze is een wezen, natuurlijk en met verstand uitgerust, die vertrouwen kan hebben in de fundamentele mogelijkheden van zijn verstand om te kennen en in de mogelijkheid om zijn verhouding tot de wereld te ontwikkelen. Geloof in zijn verstand betekende dus geloven dat dit verstand de waarheid in al zijn facetten kan achterhalen. Vandaar dat alle traditionele gezag

h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

h5. C.V.4 De revoluties in cultuur en theologie

Pas in de zeventiende eeuw zal het woord

h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

h5. C.V.3 Revoluties in wetenschap en filosofie (vervolg)

De filosofische revolutie:

Descartes

De revolutie in de filosofie gebeurt door Descartes (1596-1650), met zijn ‘Discours de la méthode

h3. C.V. Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

h5. C. V. 3 De revoluties in wetenschap en filosofie

De revolutie van de moderne tijd is op de eerste plaats een revolutie van de geest, het verstand. De wetenschap werd de grootmacht van de komende eeuwen. Wat Francis Bacon (+1626), al proclameerde maar nog niet empirisch-experimenteel vastlegde, werd in diezelfde eeuw methodisch aangepakt door Galilei, Descartes en Pascal, gevolgd door Spinoza, Leibniz en Locke, Newton, Huygens en Boyle. Zij maakten dat de superioriteit van het verstand, dat een quasi-geometrische zekerheid vooropstelde, het kenmerk werd van de moderne tijd.

De natuurwetenschappelijke revolutie: Galilei-Newton

Nicolaus Copernicus (1473-1543), geen geseculariseerde natuurwetenschapper maar een katholieke domheer in Pruisen, had met zijn werk:

h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

h5. C.V.2 De nieuwe politieke constellatie in Europa

Een goede illustratie van het nieuwe karakter van de opvattingen in de zeventiende eeuw vormen twee bekende bouwwerken. Enerzijds het Escuriaal, een eenzaam, donker kloosterpaleis, gebouwd in de tweede helft van de zestiende eeuw door Philips II, koning van Spanje. Anderzijds het Paleis van Versailles, omgeven door een prachtige tuin, gebouwd door Lodewijk XIV ongeveer een eeuw later

h3. C.V. Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang.

{Er is iets merkwaardigs aan dit vijfde paradigma: het is in tegenstelling tot de vorige geen paradigma van het christendom, maar van een moderne tijd, waarin het christendom niet meer zoals vroeger de cultuur en de