andrebogaert.be

In de loop van de menselijke geschiedenis hebben heel veel mensen die geloofservaring opgedaan, in hun leven met zichzelf, met elkaar en met de natuur. Enkelen daarvan hebben geschiedenis gemaakt, doordat ze gepoogd hebben die ervaring te verwoorden en mee te delen aan hun medemensen. De fameuze spiltijd (4) (in het eerste millennium voor Christus) heeft de belangrijkste van dergelijke religieuze verwoordingen en riten zien geboren worden: Confucius, Lao Tse, Boeddha, de leiders van het hindoeisme en het jodendom. Dat geloof van deze uitzonderlijke mensen is uitgegroeid tot een stelsel van opvattingen en ritussen, tot religie.
Ik neem aan dat de stichters ervan zich min of meer bewust zijn geweest van de relativiteit en ontoereikendheid van al hun uitspraken over die intense levenservaring. Maar dikwijls hebben hun volgelingen die verabsoluteerd en opgelegd als dé waarheid. Het hoeft niet gezegd dat vroeger en nu evenveel of nog meer charlatans van de goedgelovigheid van veel mensen hebben misbruik gemaakt om hen hun opvattingen en stelsels op te leggen in functie van particuliere of groepsbelangen. En het spreekt vanzelf dat het aanvaarden van bepaalde historisch en cultureel begrensde opvattingen over geloof niet noodzakelijk impliceert dat die mensen dan ook echt

Over het geloof van mijn vrienden gesproken: we moeten elkaar goed verstaan.

Als er over geloof sprake is, denken de meesten onder ons spontaan aan dingen als: het bestaan van God, het leven na dit leven, beloning en straf (de hemel en de hel) waarin mensen kunnen

Richard Dawkins is vanuit de studie van de evolutionaire biologie tot de slotsom is gekomen

Richard Dawkins en de religie

Het laatste boek van Richard Dawkins:

De laatste jaren verschijnen regelmatig boeken en artikels over de vooruitgang van de kennis en zelfkennis van de mens dank zij de neurologie. Het zal wel zo zijn: dank zij de neurologie weten we al een stuk beter hoe het er in het brein van de mens aan toegaat, welke de neurologische basis is van bewustzijn, zelfbewustzijn. Zelfs van de religieuze activiteit van de mens, bestudeerd tijdens sessies van meditatie, heeft de neurologie de plaats in de hersenen gevonden. Wil dat zeggen dat binnenkort de mens geen geheimen meer heeft voor zichzelf? Theodore Darymple twijfelt daar sterk aan, en terecht (denk ik althans). Met hem ben ik geneigd te zeggen, zonder enige godsdienstige implicatie: Godzijdank.

Gisteren ben ik met vrienden uit Nederland naar een prachtig concert geweest van het Huelgasensemble o.l.v. Paul Van Nevel: de vroege polyfonie (800-1400). De muziek kan ik je hier helaas niet bieden, wel een tekst van een zekere Matheus de Sancte Johanne uit Avignon, door het ensemble gezongen:

Science n

Bespreking van de posthume uitgave, door zijn weduwe, van een reeks lezingen van de beroemde astronoom Carl Sagan, die het had over de relatie tussen wetenschap en religie.

Veel filosofen en wetenschappers zijn de laatste tijd bezig met studies over het bewustzijn – Dennett is wel de bekendste, hij vertrekt van de intentionele houding, een verworvenheid van de evolutie – maar veel verder dan een eerste benadering van het probleem is men nog niet. Een voorbeeld daarvan is dit artikel over de neuronen in de hersenen die evolutionair aan de basis zouden liggen van bewustzijn en zelfbewustzijn.

Volgens Ernst Tugendhat, gewezen professor van filosofie aan de vrije universiteit van Berlijn, is het geloof in God een fenomeen dat anthropologisch gezien geworteld is in de structuur van het mens-zijn. Dat kan ook worden gezegd van de behoefte aan een leven na de dood. Maar in onze tijd botsen die behoeftes met onze kijk op de realiteit. Vandaar het dilemma van het geloven vandaag de dag. Je kan vanuit wetenschappelijk inzicht niet meer geloven in het werkelijk bestaan van God in de ‘hemel’, omdat het gewoon niet (meer) denkbaar en verifieerbaar is. Je kan dus niet (meer) bidden tot zo iemand , je kan zo iemand ook niet (meer) danken. De moderne mens, die op bepaalde momenten van zijn leven ongetwijfeld ook die nood voelt aan bidden en danken, moet leren leven met die onverenigbaarheid van geloof en redelijk denken. Misschien kan hij in een soort onpersoonlijke mystiek die onverenigbaarheid overbruggen. Maar het kan natuurlijk dat die nood aan bidden en danken een erfenis is van ons westers, christelijk verleden…
Als je kan, lees het artikel in het Duits. De Engelse vertaling lijkt me niet zo goed.

Onlangs werd in Antwerpen het verbod uitgevaardigd op het dragen van een hoofddoek bij het uitoefenen van publieke functies (aan loketten enz.) Naar aanleiding van dergelijke maatregelen en van kerkelijke uitspraken tegen euthanasie en abortus komt geregeld de verhouding tussen de religie(s) en de seculiere staat ter sprake. In het artikel van Jan Philipp Reemtsma gaat het daarover.
Religie noemt de auteur de groepering van mensen, die de persoonlijke overtuiging toegedaan zijn dat de essentie van alles, de ultieme betekenis van ons bestaan niet kan achterhaald worden door de kennis, die van de mens uitgaat, de wetenschap dus, maar dat we die enkel bij benadering kunnen kennen vanuit een andere bron (in de katholieke theologie noemt men die bron de openbaring, door God zelf gebracht). Mensen, die geloven in vliegende schotels, of in alternatieve geneeskunde en andere niet te bewijzen fenomenen zijn per definitie niet religieus, maar ‘bijgelovig’.
Een seculiere samenleving is een samenleving, waarin niemand het alleenrecht heeft van aanspraak op de waarheid. Geen samenleving waarin de religie wordt vervangen door één of ander geloof in de wetenschap. Maar ook geen samenleving die haar betekenis of bindende waarden of oriëntatie moet hebben van één of andere religie. Want als ze dat doet, is die samenleving niet meer seculier. De waarden, waarop deze samenleving is gestoeld, zijn waarden op zichzelf, door de mens zelf in het leven geroepen. Eén van deze waarden is uiteraard het respect voor iedereen in zijn bepaalde overtuiging, ook als je die niet deelt, zelfs als je geen respect kunt opbrengen voor die overtuiging zelf.
Volgens de auteur is het verbod op het dragen van de hoofddoek daarom een vergissing…
Voor een noodzakelijke discussie over de waarden, die een seculiere samenleving aan iedere burger moet voorhouden, een interessante insteek.

In de discussie over de verhouding tussen wetenschap en geloof duiken vooral de fundamentalistische christenen uit de VS op. In dit artikel krijgen we voor het eerst een kijk op de houding van de orthodoxe joden. En zoals verwacht is het resultaat niet veel beter: de overgrote meerderheid zelfs bij de universitair geschoolden verwerpt de evolutietheorie en in het algemeen de bevindingen van de wetenschap.

Een tijdje geleden (op 11 oktober) verwees ik onder de categorie “Wetenschap en geloof” naar een bespreking van het nieuwste boek van Richard Dawkins: “The God delusion”. Ditmaal een ander geluid: Terry Eagleton, professor Engelse literatuur aan de universiteit van Manchester, stelt dat Dawkins geen benul heeft van wat religie eigenlijk is, maar wat wild om zich heen trapt, en op zijn zachtst gezegd het kind met het badwater weggooit. De toon van Eagleton is nu en dan scherp, vernietigend zelfs voor de wetenschapper die Dawkins is. Ik ben geneigd dat toe te schrijven aan het gebrek aan respect, dat Dawkins in zijn aanval op alles wat van dicht of van ver naar religie ruikt blijkbaar aan de dag legt voor collega’s wetenschappers, die het niet met hem eens zijn. Als relatieve buitenstaander vind ik dat een beetje vreemd, maar kom: wetenschappers zijn ook mensen.
In elk geval, volgens mij heeft Eagleton overschot van gelijk, wanneer hij Dawkins verwijt religie te herleiden tot fundamentalisme. En zijn bedenkingen over de kern van religie zijn behartenswaardig. Alleen, wie heeft er schuld aan dat Dawkins een dergelijk gebrekkig inzicht heeft in religie en zijn betekenis voor de mens? Niet enkel de fundamentalisten, zou ik zeggen, maar ook de christelijke kerken (om van de Joden en Moslims maar te zwijgen) die de religie hebben gereduceerd tot een stel dogma’s en ‘onfeilbare’ waarheden. En die dus het onderscheid tussen echte religie en onechte praktijken en overtuigingen op zijn minst verduisterd hebben. Gelukkig hebben in de loop van de geschiedenis tot de dag van vandaag heel wat mensen dit begrepen en zich niet laten afleiden van wat ook volgens Eagleton de kern van religie is : de onbaatzuchtige liefde voor de naaste (waar trouwens de liefde voor zichzelf een noodzakelijke voorwaarde voor is).