andrebogaert.be

Zijn wetenschap en geloof met elkaar te verzoenen? Of scherper gesteld: zijn de bevindingen van de hedendaagse wetenschap over het heelal, de mens en hun oorsprong te verzoenen met een geloof in God, zoals dat door joden, christenen en moslims (om me maar tot die drie categorieën te beperken) wordt beleden? Een God, die de wereld heeft geschapen, die vereerd wordt, die voorgesteld wordt als persoonlijk of transcendent of beide? Een geloof, dat naast het bestaan van een God ook nog een hele speciale kijk op de wereld en op de geschiedenis als te geloven voorschrijft? Om het bij het christendom te houden: dat God is mens geworden, dat Christus uit een maagd is geboren, dat ons allen een laatste oordeel te wachten staat, enz. enz. Voor de katholieken komt daar wellicht nog specifiek bij: dat de paus onfeilbaar is, dat Maria ten hemel op opgenomen, dat er een vagevuur, een hemel en een hel bestaat? (over het voorgeborgte lijkt men zelfs in Rome twijfels te hebben).
In een nieuw boek “The God delusion” (“God als misleiding”) giet Dawkins nog wat olie op het vuur om zijn gekende these te verdedigen: nee, “geloof ” is in het licht van de wetenschappelijk kennis gewoon misleidend.
Nu, Dawkins is een mens zoals jij en ik, heel misschien wel iets verstandiger, meer belezen en beter schrijver, maar een mens: je moet hem dus niet geloven omdat hij Dawkins heet, maar eventueel omdat hij goede argumenten heeft. Daarmee doet hij op de eerste plaats beroep op ons rationele denken, wellicht toch wetend dat religie niet direct daarmee verbonden is maar eerder een fenomeen uit de verborgen wereld van onze gevoelens, intuïties, angsten enz. Of die wereld ook enig bestaansrecht en realiteitsgehalte heeft, naast de rationele kennis en het wetenschappelijk onderzoek? Ik vermoed van wel, ook al ben ik blij dat iemand als Dawkins ertoe bijdraagt dat een groot aantal, zoniet alle, dogma’s en leerstellingen van de drie monotheïstische godsdiensten (om van de andere even te zwijgen) naar de prullenmand kunnen worden verwezen.

Daniel C. Dennett, de ook bij ons bekende auteur van het boek over Darwins gevaarlijke idee, wil de betovering doorbreken en heeft een boek geschreven over de godsdienst als een natuurlijk fenomeen. Een evolutionaire kijk op het fenomeen godsdienst. De auteur van de bespreking vindt het een interessant en leerrijk boek, maar twijfelt er aan dat diegenen, voor wie Dennett het heeft bedoeld, het ook zullen lezen, nl. zijn fatsoenlijke, beschaafde, moreel hoogstaande christelijke buren… Misschien moet jij het wel lezen, al behoor je wellicht niet tot die kategorie.

Een theodicee poogt aan te tonen dat het bestaan van een algoede en almachtige God kan samengaan met de onvolmaaktheden van deze wereld. Dikwijls worden deze laatste dan verklaard als straf van God voor de zondigheid van de mens. Dat was zo bv. toen in 1755 Lissabon door een aardbeving werd verwoest. Dat was het nog steeds, in de ogen van sommigen, toen de dag voor Kerstmis 2004 de tsunami in Azië duizenden slachtoffers maakte.
Maar toch zijn de tijden sinds Lissabon veranderd, en botst een dergelijke ‘theodicee’ op steeds grotere weerstand. Tegenover een kennis, gebaseerd op een traditioneel gezag (bv. van de bijbel) komt een ander soort kennen te staan: het wetenschappelijk empirisme, dat berust op de activiteit van het menselijk verstand.
De schrijver van deze inleiding op zijn boek “The Follies of the wise” (de dwaasheden van de wijzen), Frederick Crews, betwist het recht van de mensen op een ‘geloof’ niet, hij wil enkel de puntjes op de i zetten, in verband met het denken over de werkelijkheid zoals die op de mens afkomt. En aantonen dat het wetenschappelijk denken steeds minder en minder plaats laat voor andere dan wetenschappelijke ‘verklaringen’ van de werkelijkheid.
Een niet zo gemakkelijke maar m.i. heel belangrijke bijdrage tot de discussie over het al of niet samengaan van religie en wetenschap.

Een van de verschillen tussen wetenschap en geloof (als we tenminste van oordeel zijn dat de vaste overtuigingen van bepaalde ‘gelovige’ mensen de naam ‘geloof’ verdienen) is dat de wetenschap bijna nooit absolute zekerheid geeft, maar steeds op weg is, op zoek naar mogelijke antwoorden op de vele vragen die we ons als mens stellen. Dat leert ons o.m. de grote Nederlandse wetenschapper Christiaan Huygens.

De hele wereld zal het geweten hebben: dertig jaar geleden schreef Richard Dawkins zijn beroemde en beruchte boek “The Selfish Gene”. In dit artikel geven enkele wetenschappers er overvloedig commentaar op. Voor de volharders onder ons.

In de bespreking van twee boeken van atheistische wetenschappers over religie stelt de auteur dat die twee er geen idee van hebben welke rol het geloof speelt in de religie, en dus waarom religie blijkbaar een diep gewortelde behoefte is van de mens. Let op: dit artikel kan je slechts één keer per dag gratis consulteren!

Een Mexicaans wetenschapper over het probleem van het ontstaan van leven op aarde. Een probleem dat nog heel wat duistere kanten heeft, maar toch al interessante hypothesen het licht heeft doen zien.

De problematische verhouding tussen wetenschap en geloof wordt hier nogmaals geïllustreerd: is het onderzoek van wetenschapper Richard Davidson, van de ‘Society of Neuroscience’ naar de activiteit van hersenen gedurende de meditatie van Boeddhistische monniken echte, zuivere wetenschap of is het ‘besmet’ en dus vervalst door zijn sympathie voor de Dalai Lhama en diens opvattingen over leven en dood? En komt bij deze discussie over wetenschap de politiek ook niet teveel om de hoek kijken? Wetenschappers zijn inderdaad ook mensen, die steeds op hun hoede moeten blijven.

Een interview met een naar mijn gevoel heel interessant wetenschapper Alan Lightman over de toekomst van de wetenschap en de grenzen ervan.

Kan een wetenschapper, iemand die gelooft in de evolutie zoals Darwin ze heeft geschetst, nog gelovig zijn? Het is in de VS een hooglopende discussie, met voor- en tegenstanders. Dit artikel van Shankar Vedantam geeft daarvan een goed beeld. We hebben hier in Europa minder last van die zogenaamde ‘creationisten’ of voorstanders van Intelligent Design, maar het probleem zelf kan ons niet onverschillig laten. Is ‘geloof’ inderdaad niet te verzoenen met een wetenschappelijke overtuiging rond de oorsprong van de mens? Over welk ‘geloof’ gaat het dan? Heeft ‘geloof’ misschien toch niets te maken met die opvattingen, die er eeuwenlang aan gebonden waren: het bestaan van een God, de schepping door diezelfde God, morele opvattingen, het kwaad…?

Is het inderdaad niet mogelijk wetenschap en geloof te verzoenen? De schrijver van dit artikel meent dat ze inderdaad onverzoenbaar zijn…

Een interessante vraagstelling van de bekende wetenschapsfilosoof Daniel D. Dennett over het fenomeen van de religie en de morele dilemma’s waarvoor de oecumenisch ingestelde en ‘redelijke’ aanhangers van gelijk welke godsdienst staan. Vragen die we ons allemaal vroeg of laat moeten stellen.