andrebogaert.be

In het licht van het huidige conflict in het Midden-Oosten is de interesse van de historici voor de kruistochten niet helemaal onschuldig. Volgens de bekende historicus Filipe Fernandez-Armesto wordt de belangrijkheid ervan als ‘oervorm’ van de clash tussen de beschavingen overdreven. De kruistochten zijn een uiting van het feit dat de christenen de idee van de jihad van de moslims hadden overgeërfd. Ze getuigen niet enkel van de botsing tussen christenen en moslims, maar ook tussen christenen en joden. En ze spelen zich af tegen de achtergrond van een veel ingrijpender tegenstelling: die tussen de soennieten en de sjiieten. Twee lessen kunnen er uit getrokken worden: moslims, stop uw onderlinge strijd, en westerse machten: blijf uit het Midden-Oosten.

Naarmate de moslimgemeenschap groeide, kwam het zwaartepunt van de Islam meer naar het Oosten te liggen: in Irak en Iran, dus verder weg van de Middellandse Zee. Bovendien namen de spanningen en conflicten toe, zowel tussen verschillende stammen als rond de opvolging in het kalifaat en de aard van het gezag in de moslimgemeenschap. Er ontstonden verschillende bewegingen, die zich verzetten tegen het gezag van de Oemayyaden: de belangrijkste was die, welke stelde dat ‘Ali en een lijn van zijn afstammelingen de legitieme hoofden van de gemeenschap, of imams, waren. Deze aanhangers van ‘Ali werden zoals reeds gezegd de sji’at ‘Ali of sji’ieten genoemd, en waren vooral sterk in het Oosten van het rijk. De Oemayyaden komen geregeld in conflict met de Sji

Dat religie, of ze nu joods, christelijk of islamitisch gekleurd is, ook zijn vuile kantjes heeft, blijkt nog maar eens uit een verklaring van orthodoxe joodse rabbis in de VS dat Israël zich maar niet teveel zorgen moet maken om de burgerdoden, die ze in Libanon hebben veroorzaakt. Als reactie op de beschuldigingen van Amesty International en Jan Egeland (van de V.N.) kan dat tellen. Sommigen zijn blijkbaar met hun opvattingen over ‘beschaving’ al terug in de tijd voor de Middeleeuwen…

Voor zijn verovering heeft de Islam steeds gebruik gemaakt van primitievere ‘culturen’, vechters, die hij vlug heeft geassimileerd en ‘beschaafd’: eerst de Arabische bedoeïenen, dan de Berbers (die Spanje en later Egypte zullen inpalmen), tenslotte de Turkse en Mongoolse stammen (vanaf de tiende eeuw als huurlingen van de kalief van Bagdad).

De Middellandse zee is het voornaamste toneel van de veroveringen van de Islam. In het oostelijke gedeelte ervan zal de Islam het uiteindelijk moeten afleggen tegen Byzantium. Dit rijk herovert in 961 Kreta, dat in 825 door de Moslims was veroverd. Het blijft ook Cyprus en Rhodos, de Zwarte Zee en de Adriatische zee onder zijn controle houden.
In het westelijke gedeelte ervan zal de Islam langer de suprematie behouden met Spanje, Sicilië en de Balearen als steunpunten. In die achtste tot tiende eeuw is de Muzelman de rijke koopman en zijn de christenen de piraten. Dat begint pas te veranderen wanneer de Noormannen in 1060-1091 – ten tijde van het kalifaat van Bagdad – Sicilië op de Muzelmannen weer veroveren. En niet lang daarna zijn de rollen omgekeerd: de kruistochten (die beginnen einde elfde eeuw) luiden de herovering in van de interne zee. Pas een paar eeuwen later zullen de Turken opnieuw dingen naar de suprematie ter zee. Maar hun nederlaag te Lepanto in 1571 maakt bijna onmiddellijk aan die pogingen een einde. De Turkse vloot zal nadien nog slechts een vrij onbeduidende handelsvloot zijn.

Het Arabisch werd als bestuurstaal ingevoerd in de jaren negentig van de zevende eeuw, een nieuwe munteenheid werd geïntroduceerd, men begon met de bouw van monumentale gebouwen, o.a. grote moskeeën.

Van nu af aan was de functie van kalief in feite erfelijk en in de handen van de Oemayyaden (b), genoemd naar een voorvader Oemayya. Het centrum van het rijk werd eveneens verplaatst naar Damascus (Syrië), van waaruit het veroverde land beter te beheersen was.

De heerschappij van de kalief breidde zich steeds verder uit. De Moslimlegers rukten verder op door de Maghreb en staken in 711 over naar Spanje. Naar het Oosten toe werd het land tot in Noordwest-India veroverd.
De verovering van de Maghreb was het moeilijkst, wegens de hardnekkige tegenstand van de Berbers, de oorspronkelijke bevolking. Eenmaal dat deze Berbers voor de Islam waren gewonnen, zullen zij een belangrijke bijdrage leveren in de verovering van Spanje.

De snelheid van de verovering (van 634, Syrië tot 711, Spanje) is te danken aan verschillende factoren:

• het was een verrassingsaanval
• de nieuwe gevechtstactieken van de Arabieren
• de vermoeidheid van de beschavingen, die werden overrompeld (op de eerste plaats de Byzantijnse en Perzische)

Maar misschien nog meer is het te danken aan een vorm van religieuze en morele affiniteit tussen die godsdienst en de eeuwenoude beschaving waaruit hij is ontstaan.

Straks is het vijf jaar geleden dat de wereld met een schok tot het besef kwam dat het sprookje van de nieuwe wereldorde, na de val van de Berlijnse muur door vooral Amerika gepromoot, voor goed voorbij was. Voortaan zou de wereldpolitiek worden gedomineerd door de oorlog tegen het terrorisme. En inderdaad: zelden hebben we in de geschiedenis in zo korte tijd een terugval gezien in het primitieve stadium van internationale politiek: het eigen gelijk wordt opgevoerd, rangen worden gesloten, bewapening op scherp gesteld, dreigende taal geuit, dodelijke slagen uitgedeeld. Dat het allemaal weinig uithaalt, lijkt niet te deren. De lessen uit Vietnam en uit Irak worden door wat academici van meestal linksen huize getrokken maar gaan voorbij aan de verantwoordelijken voor de huidige wereldpolitiek. We moeten dus niet veel illusies koesteren over de lessen, die ze uit de Libanonoorlog zouden kunnen trekken.

De Oemayyaden: de kaliefen in Damascus/Syrië (gedurende negentig jaar)

661-750 na Chr.

Onder de vierde kalief Ali kwam het tot een opstand tegen hem onder leiding van Moe’awiya. Deze Moe’awiya ibn Abi Soefyan was een nauwe verwant van de derde kalief ‘Oethmaan en werd gesteund door de rijke families van Mekka en de Syrische Arabieren. Hij daagde de vierde kalief Ali uit, zette hem af en riep zichzelf in Jeruzalem uit tot kalief. Ali werd in 661 omwille van zijn onderwerping aan Moe

OVERZICHT VAN DE GESCHIEDENIS VAN DE ISLAM, VAN 622 NA CHR. TOT HEDEN

Eerst volgt hier een eerder summier chronologisch overzicht van de geschiedenis van de Islam, daarna kom ik daar uitgebreid op terug. Met dank aan Albert Hourani (cfr hierboven) en Karen Amstrong:

Joden en Christenen in de Arabische regio in de zevende eeuw na Christus

In de hele regio, zowel op het Arabische schiereiland als in het Perzische rijk trof je ook heel wat joodse kolonies aan.
De joden waren rond de zevende/zesde eeuw voor Chr. als eerste tot het monotheïsme overgegaan. De verovering van Jeruzalem door de Babyloniërs in die zevende eeuw, de vernietiging van de tempel van Salomon en de ballingschap naar Babylon is (later) door hen ervaren als een straf van God voor de veelgodendom van het volk.
Reeds in de eerste eeuw voor Christus emigreerden joden als handelaars naar Zuid-Arabië. Pas echter na de vernietiging van de tweede tempel door de Romeinen in 70 na Chr. en de verbanning uit Jeruzalem in 135 na Chr. werd Arabië voor de joden echt belangrijk.Veel van de steden vooral in het Zuiden van Arabië werden bevolkt met handelaren en kooplui. Later zullen ze daar geconfronteerd worden met aanzienlijke groepen christenen, die zich daar ook gevestigd hadden. Ook in het Noorden, in de oasen van de Hidjaz vestigden zich joodse kolonies van boeren en handelslui. Vooral dan in Jathrib, het latere Medina, waren ze talrijk: ongeveer een derde van de bewoners daar zou joods zijn geweest ten tijde van Mohammed.

Daarnaast waren er in de Romeinse provincie

Jared Diamond, schrijver van het fameuze boek ‘De Ondergang’, beschrijft het Paaseiland als een voorbeeld van de gevaren van milieuverloedering voor de voortbestaan van de mens. En inderdaad wetenschappelijk onderzoek naar de geschiedenis van het eiland en naar de oorzaken van het verdwijnen van de bewoners lijkt er op te wijzen dat het slordig omgaan met de natuur (o.m. het kappen van bomen) geleid heeft tot het uitsterven van de Paaseilanders. Recent onderzoek van Terry Hunt heeft echter een ietwat ander resultaat opgeleverd: zie zijn artikel.
Het is tevens een mooi voorbeeld van hoe de wetenschap te werk gaat: de onderzoeker maakt gebruik van telkens nieuwe, meer geperfectioneerde technieken en is steeds bereid de resultaten van vroeger onderzoek in vraag te stellen en te corrigeren. Deze methode brengt ons telkens weer een stapje dichter bij de ‘waarheid’ over het object van het onderzoek.

In de zevende eeuw na Christus, op het ogenblik dat de Arabische verovering, die je de zoveelste Semitische volksverhuizing kan noemen, op gang komt, wordt de regio gedomineerd door twee beschavingen:

Het Byzantijnse Rijk zal haar twee belangrijke provincies Syrië en Egypte verliezen aan de Arabieren, maar de hoofdstad zelf Constantinopel zal met succes de stormloop afslaan. Het Perzische Rijk zal door de Arabieren worden veroverd en een eeuw later vanuit Bagdad als centrum (Bagdad is nu hoofdstad van het moderne Irak) een belangrijke bijdrage leveren aan de vorming van de Islamitische beschaving (4).

HET MIDDEN-OOSTEN, BAKERMAT VAN DE BESCHAVINGEN

Drie groepen volkeren hebben de eerste beschavingen in het Midden-Oosten (met als kern Mesopotamië) uitgebouwd:

de Azianische volkeren, zoals de Sumeriërs, de Elamieten, de Hurrieten en de proto-Hittiten, waarvan men de verre oorsprong in Azië moet zoeken. De Sumeriërs hebben het schrift uitgevonden en hun cultuur heeft eeuwenlang, ook als ze staatkundig reeds verdwenen waren, Mesopotamië beheerst, doordat ze door de Semitische indringers werd overgenomen.

de Semitische volkeren, zoals de Akkadiërs (later Babyloniërs en Assyriërs), de Arameeërs, de Hebreeën, de Feniciërs, de Nabateeërs en de Arabieren. We weten dat deze volkeren, hoe verschillend ook van elkaar, met elkaar verwant moeten zijn of geweest zijn, dank zij hun taal. De Semitische volkeren komen het vruchtbare tweestromenland binnen vanaf 3500 – 3000 v.C. vanuit het Zuiden (het Arabische schiereiland). Van de Arabieren is slechts sprake vanaf de negende eeuw voor Chr., wanneer de Assyrische koning Salmanassar III de