andrebogaert.be

1. De late middeleeuwen: crisis van de christenheid.

De christenheid heeft vaste vorm gekregen. De typisch middeleeuwse expansie is voorbij. Wanneer een nieuwe expansie van het christendom einde 15e eeuw weer op gang komt is het karakter ervan ingrijpend gewijzigd. De invallen van vreemde volkeren zijn met die van de Mongolen in de 13e eeuw in Polen en Hongarije voorgoed afgelopen.

Rond 1300 vertonen zich de eerste crisisverschijnselen: hongersnood (in 1315-1317: de grootste ooit in het Westen); afname van de bevolking; vermindering van de landbouwactiviteit en dus ook van de inkomsten; groeiende onverdraagzaamheid, inquisitie, heksenvervolging; volksoproer in de steden; groeiende invloed van de geldeconomie: de Italiaanse bankiers, eerste grote gelddevaluaties in het Frankrijk van Philips de Schone.
In de 14e eeuw zal na 1348 de tweede grote pestepidemie (na die van de 6e eeuw) de reeds door hongersnoden geteisterde en verzwakte bevolking decimeren, en de crisis tot een catastrofe doen uitgroeien.
De feodale klasse greep in deze crisistijd naar het middel bij uitstek om haar positie te vrijwaren: de oorlog. Hét voorbeeld: de honderdjarige oorlog, door de Franse en Engelse adel gezien als oplossing voor hun problemen. Maar door de crisis wordt ook de centralisatie van de staat bevorderd en kent de nieuwe klasse van de burgerij een stijging van het levenspeil. Dit is een voorbereiding op een nieuwe tijd, die wij Renaissance noemen.

In Duitsland en Italië (het heilige Roomse Rijk): met de dood van Frederik II en de ondergang kort daarna van de dynastie der Hohenstaufen, en dank zij Karel van Anjou, broer van Lodewijk IX van Frankrijk, die van de paus Sicilië had gekregen, verdwijnt in feite de ambitie voor één Heilig Roomse Rijk. Van 1254 tot 1272 is er geen keizer. Met Rudolf I van Habsburg (1273-1291), de eerste keizer na het interregnum (de onderbreking) komt de dynastie van de Habsburgers op de voorgrond. De Habsburgers, die in Oostenrijk zullen regeren tot in 1918, hebben in feite de idee van één Rijk opgegeven en al hun ambities geconcentreerd op het oosten van Duitsland, Oostenrijk, en later op Karinthië en Bohemen (met Praag). Alle aandacht gaat voortaan naar het vergroten van het familiebezit (de

De late Middeleeuwen (14e en 15e eeuw)

Inleiding: Europa in het jaar 1300, stand van zaken

In Frankrijk is Philips IV, de Schone, koning: op meedogenloze wijze legt hij kerk, adel en steden zijn macht op. Een sterk gecentraliseerd bestuur, dat echter veel geld kost. Vandaar het probleem waar Philips mee worstelde: hoe aan geld geraken? Vooral met dat doel voor ogen vormde hij een centraal vertegenwoordigend lichaam, de Staten-Generaal (les Etats-Généraux). Dit was een grotere groep adviseurs, die bestond uit vertegenwoordigers van de drie

5. De Mongolen

De Mongolen of Tataren hebben onrechtstreeks hun steentje bijgedragen tot de ondergang van het Byzantijnse rijk. Twee mongolenrijken hebben gebloeid:

4. Byzantium van 1000 tot 1453

Vorige keer hebben we Byzantium verlaten na de tweede gouden eeuw: de 10e en eerste helft van de 11e eeuw. De tijd van de Macedonische keizers, met hun overwinningen op de Bulgaren en de Russen. In de 11e eeuw echter ondergraaft het feodaliseringsproces de fiscale en militaire grondslagen van het rijk. De keizers kunnen niet op tegen de macht van de grootgrondbezitters.

In 1054 komt de definitieve breuk met de kerk van Rome. De oostelijke kerk, de orthodoxie, gaat haar eigen weg. Latere pogingen tot hereniging, o.m. om het gevaar van de opdringende Turken te weren, mislukken, deels wegens de kruistochten van de